Kociewie 2025

Kociewie – informacje na temat regionu. Mapa Kociewia i jego atrakcji. 

Region Kociewia rozprzestrzenia się na zachód od dolnej Wisły i położony jest między Tczewem, Skarszewami, Starą Kiszewą, Czarną Wodą a Świeciem. Ma kształt wydłużony. Maksymalna rozciągłość terenu z północy na południe wynosi 120 km, ze wschodu na zachód około 60 km. Region zamieszkuje około 250 tysięcy osób.

MAPA KOCIEWIA:

Kociewie i jego najbliższa okolica to zachwycająca kraina, która obok Kaszub jest najchętniej odwiedzanym regionem Województwa Pomorskiego. Jest to teren o bogatej historii i tradycjach, z licznymi zabytkami architektury. Kociewie jest również znane z pięknych krajobrazów, zielonych pól, łąk i lasów oraz czystych jezior i rzek. To idealne miejsce dla miłośników aktywnego wypoczynku, turystyki rowerowej, żeglarstwa czy wędkarstwa.

GŁÓWNE MIEJSCOWOŚCI NA TERENIE KOCIEWIA:

MAPA ATRAKCJI KOCIEWIA:

Listę atrakcji turystycznych zarówno stolicy Kociewia jak i okolic znaleźć można klikając w link:

 atrakcje Starogardu Gdańskiego i okolicy. 

 

NAJSTARSZE ATRAKCJE TURYSTYCZNE W STAROGARDZIE GDAŃSKIM (chronologicznie)

 

 

1. Baszta Książęca (Narożna) – fundamenty oryginalne XIII-wieczne.
2. Fragmenty murów obronnych w Starogardzie – I poł. XIV w.
3. Rynek – I poł. XIV w.
4. Baszta Tczewska (Młyńska) – zbudowana po 1320 r.
5. Baszta Gdańska (Szewska) – ukończona w 1330 r.
6. Fara p.w. św. Mateusza – 1339 r.
7. Kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej – ukończony w 1802 r.
8. Strzelnica – XIX w. i siedziba Kurkowego Bractwa Strzeleckiego.
9. Destylarnia Starogard (zakłady Winkelhausena) – 1846 r. (pierwszy obiekt), 1897 r. (rozbudowa) zakłady na ul. Rycerskiej; początek lat 20. XX w. zakłady na ul. Skarszewskiej
10. Starogardzka synagoga pożydowska – 1849 r.
11. Dworzec kolejowy PKP – ok. 1870 r. – 1871 r.
12. Aleja Wojska Polskiego – koniec XIX w.
13. Gmach Sądu – po 1870 r.
14. Poczta Polska – po 1870 r.
15. Pałac Wiecherta – skrzydło z czerwonej cegły w 1882 r., skrzydło „białe” w 1893 r.
16. Młyny Wiecherta – II połowa XIX w.
17. I Liceum Ogólnokształcące – 1880 r., oddane do użytku w 1884 r.
18. Szkoła Muzyczna – 1888 r.
19. Fabryka Goldfarba – po 1890 r.
20. Ratusz Miejski – 1893 r. odbudowa
21. Muzeum 2. Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich (Kasyno Oficerskie) – koniec XIX w.
22. Siedziba Społecznego Centrum Wsparcia Rodziny – dawna preparanda, koniec XIX w. / XX w.
23. Budynek Urzędu Miasta – 1900 r.
24. Dom św. Elżbiety – 1902 r., ukończony w 1903 r.
25. Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych – ukończony kompleks w 1905 r.
26. Most na Wierzycy – most stalowy w parku (na miejscu wcześniejszego drewnianego) powstał na początku lat 20. XX w., istniał do lat 60. XX w.
27. Starogardzka Wenecja
28. Park Miejski – 1928 r.
29. Kościół św. Wojciecha – 1939 r., oddany do użytku 1953 r.
30. Starogardzkie Centrum Kultury – wybudowany 1952 r., ukończona przebudowa 1991 r.
31. Muzeum Ziemi Kociewskiej – budynek administracyjno-wystawienniczy ukończony w 2001 r.

 

Kociewie nie jest krajobrazowo jednolite. Można się o tym przekonać, wędrując przez dwa podstawowe, naturalne podregiony – mniejszy lewobrzeżnej doliny Dolnej Wisły, oraz większy, niejako centralny -wysoczyzny denno morenowej. W skład ostatniego podregionu wchodzą Pojezierze Starogardzkie położone w trójkącie Zblewo-Tczew-Nowe, przyległa część Borów Tucholskich, oraz północna część Równiny Świeckiej, prawie bezleśna.

Podstawowym elementem krajobrazu kociewskiego są wysoczyzny i wzgórza morenowe oraz pokryte lasami Borów Tucholskich pola sandrowe, a także jeziora i rzeki. Spośród przeszło 200 jezior do najliczniejszych należą zbiorniki rynnowe o wydłużonym kształcie, znacznej głębokości i równoległych brzegach. Znacznie mniej jest jezior położonych w zagłębieniach moreny dennej. Mają one okrągły kształt, niewielką głębokość i łagodnie wznoszące się brzegi. Do grupy jezior morenowych należą również małe jeziorka bezodpływowe, tzw. “oczka”. Jeziora są ostatnim w terenie rezerwatem czystej, nieskażonej wody i stąd ich wielka wartość dla wczasowiczów i turystów. Korzystny jest również klimat na Kociewiu. Wszystkie jednak pory roku występują tu nieco później niż w głębi kraju. Lata, choć na ogół ciepłe i suche, należą do najkrótszych w Polsce.

Elementem krajobrazu kociewskiego są przydrożne krzyże, z którymi często łączą się ciekawe opowiadania i legendy.

 

Stolica Kociewia – Starogard Gdański

Starogard Gdański jest jedną z najstarszych miejscowości Polski Północnej, wykształconą prawdopodobnie z osady neolitycznej (4-5 tysięcy lat p.n.e.) i leżącą w pobliżu lub nawet na samym tzw. szlaku bursztynowym. Miasto leży nad rzeką Wierzycą na Pojezierzu Starogardzkim i należy do nadwiślańsko-pomorskiego regionu Kociewie.

 

                                          ➡ mapa Starogard Gdański 

 

Podział administracyjny

W bardziej przejrzysty sposób położenia Kociewia obrazuje podział administracyjny województwie pomorskim do ziemi kociewskiej w całości należą dwa powiaty starogardzki i tczewski oraz na pograniczu fragment gminy Trąbki Wielkie z powiatu gdańskiego i znaczne części gmin Liniewa i Stara Kiszewa z powiatu kościerskiego, a niżej niewielki teren gminy Czersk z powiatu chojnickiego.

Pozostała część obszaru kociewskiego należy do województwa kujawsko pomorskiego, a w nim niemal w całości do powiatu świeckiego. Tutaj kociewskie są gminy Nowe, Warlubie, Osie, Drzycim, Jeżewo, Dragacz, niemal cala gmina Świecie z miastem, a na pograniczu borowiackim, w połowie gminy – Bukowiec i Lniano. Także w części zaliczyć można gminę Śliwice z powiatu tucholskiego.

Pomimo tak dokładnie sprecyzowanej cechy położenia, nie można Kociewiu wytyczyć konkretnej granicy, jak dla terytorium państwowego czy administracyjnego. Jest to bowiem region etnograficzno – historyczny, uformowany przez czas i ludzi w nim zamieszkałych. W literaturze wobec tych regionów, zamiast granicy przyjęło się pojęcie zasięgu czyli granicy w przybliżeniu, znakowanego szerszym szrafowanym pasmem. Szerokość pasma najczęściej oznacza teren pogranicza.

źródło: Na Ziemi Łagodnej – Roman Landowski -wydawnictwo Oko-Lice Kultury

 

HERB KOCIEWIA

W 2003 r. ustanowiono herb i hymn Kociewia, którego słowa są autorstwa ks. Bernarda Szychty.

Herb Kociewia to prostokątna, zakończona półokrągło tarcza, podzielona na trzy części, co stanowi nawiązanie do trzech powiatów wchodzących w skład Kociewia: tczewskiego, starogardzkiego i świeckiego.

Kolory poszczególnych pól symbolizują:

żółty – urodzaj i bogactwo związane z polami uprawnymi

zielony – kociewskie lasy

niebieski – wodę i czyste powietrze.

W centrum tarczy herbowej znajduje się zwrócony w lewo (heraldyczne prawo) czerwony gryf stojący na dwóch nogach, z łapami zakończonymi lwimi pazurami, orlim skrzydłem o pięciu piórach, sterczącymi uszami i podniesionym pionowo, lekko zakręconym ogonem. Gryf podkreśla historyczne związki Kociewia z Pomorzem, jego forma nawiązuje do godła księcia Sambora II z pieczęci książęcej na dokumencie lokacyjnym Tczewa z 1260 r.

(źródło: Vademecum Kociewskie. Dziedzictwo kulturowe Kociewia, a turystyka. Lech J. Zdrojewski, Kamila Gillmeister, Tadeusz Jędrysiak)

HYMN KOCIEWSKI

 

HAFT KOCIEWSKI

Pięknie haftowane chusty, obrusy, serwetki, na których pojawiają się kłosy pszenicy, maki, osty czy też modraki, są chyba najpiękniejszą i najbardziej barwną wizytówką Kociewia. Twórczyniami owych wzorów są Maria Wespa z Morzeszczyna i Małgorzata Garnysz z Pączewa. To 0ne w latach 70. XX w. wprowadziły na serwety polne kwiaty i kłosy zbóż. 

Wespowa swoje wzory oparła na ośmiu kolorach: białym, słomkowym, żółtym, pomarańczowym, czerwonym, liliowym, ciemno – niebieskim, zielonym, natomiast Garnyszowa na trzynastu: białym, żółtym, pomarańczowym, jasno-brązowym, ciemno-brązowym, czerwonym, bordowym, różowym, liliowym, fioletowym, niebieskim, jasnoniebieskim i zielonym. 

* Jak odróżnić haft kociewski od kaszubskiego?

• w hafcie kociewskim nie występuje popularny na Kaszubach kolor czarny oraz trójstopniowa odmiana niebieskiego. 

źródło: „Ruszaj na Kociewie – niezbędnik turystyczny”. Lokalna Organizacja Turystyczna KOCIEWIE

 

STRÓJ KOCIEWSKI

Ważnym elementem naszej kultury jest także strój kociewski z charakterystyczną choinką na kobiecej kamizelce (tzw. sznurówka). Strój ludowy w postaci obecnej nam znanej zawdzięczamy dr. Józefowi Gajkowi, który w latach 30. XX w. zrekonstruował strój. 

Nakryciem głowy kobiety był czepiec z białego tiulu lub czarny z jedwabnych koronek. Noszono białe koszule, gorsety przeważnie czerwone, spódnice w kolorach niebieskim, brązowym lub czerwonym w kwiaty, pończochy granatowe lub białe. Obuwiem były czarne półbuty. Jako okrycia wierzchniego używano najczęściej dużych wełnianych chust w ciemnych kolorach. 

Ubiór męski składał się z czapki z daszkiem lub czapki z barankiem, białej koszuli, do której wiązano jedwabną czerwoną chustkę, kamizelki i spodni (buksów), w pionowe prążki lub kratkę w kolorze – niebieskim lub szarym. Okryciem wierzchnim była szara lub granatowa sukmana. Noszono wysokie buty z cholewami. 

 

GWARA KOCIEWSKA

Gwarę kociewską zaliczamy do dialektu wielkopolskiego. Widoczne są wpływy chełmińskie, dobrzyńskie, kujawskie i mazowieckie. W gwarze kociewskiej nie ma dużych odrębności leksykalnych od literackiego języka polskiego, za wyjątkiem wtórnych naleciałości niemieckich, a na północnym zachodzie kaszubizmów. Gwara kociewska jest bliska literackiemu językowi polskiemu. 

W gwarze kociewskiej wyodrębnia się trzy grupy: 

• południową (większość terytorium powiatu świeckiego), wymowa samogłosek nosowych typu: gęś – ganś, wąż – wónż, 
• środkową (nad Wierzycą, głównie w okolicach Starogardu Gdańskiego), gdzie zanika nosowość, np. gaś, wóż, 
• północną (pomiędzy Tczewem a Skarszewami), wymowa typu: gynś.  

 

źródło: „Ruszaj na Kociewie – niezbędnik turystyczny”. Lokalna Organizacja Turystyczna KOCIEWIE

 

* przykłady słówek kociewskich:

sapka – zadyszka

chlapsie – pada

gzuby – dzieci

bulwy – ziemniaki

kele – obok

sztyry – cztery

łobzorgować – załatwić, uzbierać

psiachóder – piasek

arbata – herbata

baki – policzki

chwatko – szybko

wyro – łóżko

fejn – ładnie

pogawandzić – porozmawiać

buksy – spodnie

źródło: „Elementarz Gwary Kociewskiej. Gadómy po naszamó” – Mirosława Möller, Grzegorz Oller

 

KOCIEWSKIE SMAKI – czyli regionalna kuchnia Kociewia

 

Koniecznie sprawdź także pozostałe sekcje naszej strony: 

• Turystyka, zabytki, wydarzenia
• Dni Starogardu
• Gwiazdek
• Aktualności
• Telewizja Starogard
• Kultura