Projekt autorstwa MC Architekci Marcin Czyżewski wygrał ogłoszony przez Miasto konkurs na koncepcję pomnika Józefa Hallera. Komisja Sędziowska wyróżniła też prace autorstwa Przemysława Nowaka i Pauliny Woźniak oraz Katarzyny Gliwy. Zwycięski projekt wyróżnia nowoczesność i funkcjonalność. Drugi oryginalność formy i jej symbolika. Trzeci tradycyjność postumentu i dynamika postaci. Przed ostatecznym wyborem realizacji Prezydent Miasta chce poznać zdanie mieszkańców. W tym celu ogłosi konsultacje społeczne.
22 maja 2024 r. Sąd Konkursowy ocenił 23 prace konkursowe wg ustalonych w regulaminie kryteriów. Po podsumowaniu punktacji, sędziowie zidentyfikowali autorów zwycięskich pomysłów. Pierwszą Nagrodę w wysokości 20 tys. zł otrzymała praca autorstwa MC Architekci – Marcin Czyżewski. Sędziowie przyznali też dwa wyróżnienia po 2,5 tys. zł każde. Otrzymały je prace autorstwa Przemysława Nowaka i Pauliny Woźniak oraz Katarzyny Gliwy.
Konsultacjue społeczne wyróżnionych koncepcji
Ze względu na bardzo dużą różnorodność koncepcyjną zwycięskich projektów Prezydent Miasta postanowił poddać je konsultacjom społecznym, oferując mieszkańcom możliwość wyrażenia własnej opinii.
— Komisja Sędziowska zgodnie z regulaminem ogłosiła zwycięzców Konkursu. Wygrana nie jest jednak równoznaczna z realizacją zwycięskiej koncepcji. W związku z tym przed ostateczną decyzją dotyczącą wyboru pomysłu do realizacji, chciałbym poznać zdanie mieszkańców Starogardu. Jakiego pomnika chcieliby najbardziej. Czy ma to być pomnik tradycyjny, czy nowoczesna konstrukcja, która najbardziej spodobała się członkom Komisji, czy koncepcja łącząca oryginalność z symboliką — powiedział prezydent miasta Janusz Stankowiak.
Szczegóły dotyczące terminu ogłoszenia konsultacji i sposobu ich przeprowadzenia ogłosimy wkrótce. Poniżej prezentujemy opisy projektów wraz z uzasadnieniem Komisji Sędziowskiej dotyczącej oceny tych pomysłów.
Zwycięska praca Marcina Czyżewskiego
Projekt Marcina Czyżewskiego wyróżniła nowoczesna i lekka forma instalacji, która w bardzo ciekawy i innowacyjny sposób ukazuje sylwetkę gen. Józefa Hallera. Koncepcję cechuje oryginalność, nowoczesność i funkcjonalność. Zaprojektowany pomnik łączy historię z symboliką odwołując się zarówno do barw Błękitnej Armii, jak i zaślubin Polski z Morzem.
Centralną cześc pomnika tworzą 3-metrowe płaskowniki, które otwarte są na widok od strony wschodniej i zachodniej. Gdy jednak spojrzymy na nie od północy lub południa, ukaże się przed nami wyraźna sylwetka generała Józefa Hallera. Postać wyróżniona jest na czarno, co podkreśla jej znaczenie i jednocześnie czyni ją bardziej wyrazistą. Natomiast otaczające je tyczki kolorem nawiązują do charakterystycznych mundurów Błękitnej Armii
Tyczki boczne posiadają dodatkowo funkcję praktyczną – mogą służyć jako podstawy dla chorągiewek. To nie tylko zabieg estetyczny konstrukcji, ale również ukłon w stronę historycznego dziedzictwa. Symbolicznie nawiązują do atmosfery radości, jaka zapanowała w dniu wyzwolenia, kiedy ulice pełne były ludzi z entuzjazmem witających generała Hallera z chorągiewkami w rękach.
Cała instalacja umieszczona jest w bardzo płytkim zbiorniku wodnym z wbudowanym filtrem. Ma to nie tylko wymiar estetyczny, ile symboliczny. Nawiązuje do zaślubin Hallera z morzem w Pucku. Sam napis GEN. JÓZEF HALLER stoi częściowo zanurzony w wodzie niczym postać generała brodząca w morzu.
Przestrzeń wokół instalacji zaprojektowana jest przyjazne dla dzieci. Pomnik nie jest statyczną rzeźbą. Stanowi interaktywne doświadczenie. Dzięki nowoczesnej koncepcji, kompozycja może pełnić funkcję miejsca upamiętnienia, ale także być przestrzenią, która zachęca do interakcji i zabawy. Możliwość przechodzenia między tyczkami, ma prowokować do refleksji nad historią związaną z postacią, która stała się symbolem patriotyzmu. W duchu nowoczesności i otwartości ma być też nowym spojrzeniem na tę historię.
Uzasadnienie oceny
Podkreśliła jedynie, że po realizacji projektu pewnych nakładów finansowych będzie wymagać bieżące utrzymanie i konserwacja elementów pomnika.
Wyróżniona praca Przemysława Nowaka i Pauliny Woźniak
Główną część pomnika stanowi konstrukcja, przedstawiająca mapę Polski z 1920 roku, z uwypuklonym regionem Pomorza. Na mapie wycięta jest postać generała Hallera stojąca w charakterystycznym dla niego płaszczu. Po lewej stronie znajduje się cytat generała Hallera: „Zaślubiam cię na znak rzeczywistego i wieczystego naszego panowania”. Napis jest uwypuklony za pomocą liter w kolorze niebieskim. Kolor ten nawiązuje do nazwy armii Hallera – Błękitna Armia. Ta część pomnika jest pochylona
Podstawa pomnika w postaci schodów nawiązuje do schodów prowadzących do wejścia na dworzec. Na ich bokach znajdują się krótkie informacje dotyczące generała Józefa Hallera oraz odzyskiwania Starogardu Gdańskiego. Przechodzień zostaje wciągnięty w dialog z otoczeniem, odkrywając treści, które mogą zaszczepić w nim pogłębianie wiedzy na dany temat.
Pomnik stanowi nie tylko hołd dla bohatera, ale także zachęca do poznawania historii i pielęgnowania pamięci o tych, którzy walczyli o odzyskanie i wolność naszego kraju.
Uzasadnienie oceny
W ocenie Komisji pracę Przemysława Nowaka i Pauliny Woźniak wyróżniła niezwykła forma, która kształtem nawiązuje do mapy Polski z roku 1920. Konstrukcja w dobitny sposób uświadamia odbiorcy, jak zmieniały się granice naszego państwa oraz jak istotny wpływ na naszą teraźniejszość mają wydarzenia historyczne.
— Postać gen. Józefa Hallera została tu przedstawiona w niebanalny sposób. Dodatkowo pięknie zaprojektowana zieleń, otaczająca pomnik, ożywia przestrzeń, która zachęca odbiorcę do odpoczynku, relaksu i przemyśleń nad przeszłością — podkreślili w uzasadnieniu członkowie Komisji.
Wyróżniona praca Katarzyny Gliwy
Pomnik przedstawia dumnego generała Błękitnej Armii Józefa Hallera, pewnie kroczącego przez ziemię Starogardu Gdańskiego. Postać na cokole nawiązuje do historycznego wydarzenia – wkroczenia w 1920 roku oddziałów polskich do Starogardu i przyłączenia tych ziem do Państwa Polskiego. Sylwetka Generała wykonana z brązu osadzona jest na granitowym cokole. Na przedniej ścianie cokołu widnieje syntetycznie przedstawione orle skrzydło, jako symbol najwyższych uczuć patriotycznych oraz walki o wolny kraj.
Uzasadnienie oceny
W pracy Katarzyny Gliwy członków Komisji urzekła tradycyjność przedstawionej postaci i jej dynamiczny charakter.
„Pomnik gen. Józefa Hallera jest tradycyjnym typem pomnika. Jednak ukazany w tej postaci ruch jest na tyle przekonywujący, iż sprawia, że postać ma niezwykle dynamiczny charakter. Symbolika orlego skrzydła umieszczonego na przedniej ścianie cokołu, nawiązuje do tradycji walk o przywrócenie państwowości polskiej”, co dodaje doniosłości całej koncepcji” – czytamy w uzasadnieniu.
